Mitomania, zespół Delbrücka, pseudologia, kłamstwo patologiczne. Wszystkie te nazwy opisują zjawisko polegające na permanentnym kłamaniu. Mitoman kłamie, aby ukazać siebie w lepszym świetle i uzyskać aprobatę otoczenia. To mu daje, przynajmniej tymczasowe, korzyści. Wyjaśniamy, jakie są przyczyny tej skłonności i czy można ją leczyć.
Czym jest mitomania, czyli kłamstwo patologiczne? Jakie są objawy mitomanii?
Osoby, które cierpią na mitomanię, inaczej pseudologię, mają notoryczną skłonność do mówienia nieprawdy. Opowiadają historie, które są po części ubarwione lub całkowicie zmyślone. Mają one na celu przekonać otoczenie, że dana osoba jest wyjątkowa, wręcz niezastąpiona. Przedstawia się w nich w dwóch rolach: sympatycznego bohatera o cechach godnych podziwu albo osoby skrzywdzonej i źle potraktowanej, która pokornie i dzielnie znosi trudy swojego życia. Zmyślone wizje mają przekonać innych, że jego życie jest beztroskie, szczęśliwe i pełne sukcesów lub ciężkie i zasługujące na podziw i uznanie.
Koloryzowanie faktów przez osoby z tym zaburzeniem, często jest nieświadome i niczemu nie służy. Takimi historiami leczą swoje kompleksy i próbują podnieść swoją samoocenę. Przedstawiając innych w sposób negatywny, powiększają swoje znaczenie, wydają się mądrzejsi i bardziej szlachetni.
Pseudologia nazywana jest także zespołem Delbrücka, od nazwiska niemieckiego psychiatryka, który jako pierwszy zbadał i opisał to zjawisko w 1891 roku. Anton Delbrück był lekarzem asystentem w zakładzie psychiatrycznym. Klasyczny opis pseudologii podał w swojej rozprawie habilitacyjnej.
Często wraz z występowaniem patologicznych kłamstw współistnieją choroby i zaburzenia psychiczne takie jak:
- schizofrenia,
- borderline,
- narcyzm,
- skłonności psychopatyczne,
- choroba afektywna dwubiegunowa,
- urazy ośrodkowego układu nerwowego.
Uciekanie w świat fantazji utrudnia samorozwój. Osobie z takimi skłonnościami brakuje niezbędnej do rozwoju autorefleksji i samopoznania.
Jak mitoman jest postrzegany przez otoczenie i jak sobie radzi w relacjach z innymi?
Osoby cierpiące na chorobę Delbrücka zazwyczaj są kontaktowe i początkowo łatwo nawiązują relacje z innymi. Ich barwne historie sprawiają, że otoczenie często obiera je jako towarzyskie, zdolne oraz intrygujące. Same mogą się przedstawiać w roli bohatera lub wręcz przeciwnie, w roli ofiary. Jednak z czasem ich kłamstwa wychodzą na jaw, co prowadzi do tego, że tracą zaufanie innych, a przyjaciele się od nich odwracają. Związki z takimi osobami zwykle są toksycznymi relacjami. Podstawą zaufania jest przecież szczerość, a nikt nie lubi być okłamywany. Również życie zawodowe takich osób może być utrudnione, gdy otoczenie odkryje, że opowiadają wymyślone opowieści.
Patologiczne kłamstwa i celowe mówienie nieprawdy – jakie są różnice?
Mitoman często opowiada zmyślone historie, aby zaspokoić chęć zwrócenia na siebie uwagi i zaprezentować siebie jako osobę o nadzwyczajnych osiągnięciach, zdolnościach czy znajomościach. Ubarwiając wątki w swoich historiach pomniejsza znaczenie innych osób. Jednak mijanie się z prawdą i fantazjowanie w przypadku osoby z tym zaburzeniem nie musi mieć określonego celu ani służyć osiągnięciu jakiejś korzyści. Co więcej, taka osoba czasem gubi się w swoich kłamstwach i sama w nie wierzy. Może przestać odróżniać prawdę od fantazji.
Ludzie kłamią w określonych sytuacjach, aby uniknąć kary lub coś zyskać. Człowiek z objawami zespołu Delbrücka kłamie niemal cały czas i często robi to bez wyraźnego powodu. Jest w stanie przekonać wszystkich, że to, co mówi, jest prawdą, nawet gdy rzeczywistość jest zupełnie inna.
Rozpoznanie mitomanii nie jest łatwe. Otoczenie może się zorientować dopiero nawet po kilku latach o takim problemie danej osoby. Tę chorobę może jednoznacznie stwierdzić psycholog, przeprowadzając z pacjentem wywiad oraz na podstawie testów osobowości. Jednak nie jest to łatwe, bo na początku nawet doświadczony specjalista może mieć trudności w rozróżnieniu, które historie pacjenta są fikcją, a które są prawdziwe.
Mitomania – przyczyny tego zaburzenia osobowości
Z licznych badań wynika, że tendencja do patologicznego kłamania nie jest dziedziczna, ale formuje się już we wczesnej młodości. Może ona wynikać m.in. z tego, że w najbliższej rodzinie występowały dewiacje społeczne. Wymienia się takie traumatyczne przeżycia jak śmierć bliskiej osoby, molestowanie seksualne, choroba psychiczna, rozwiązły tryb życia lub nadużywanie alkoholu jednego z rodziców. Trudne emocje i doświadczenia w dzieciństwie, które zostały wyparte, są jedną z przyczyn mitomanii. Chory może też rekompensować sobie własne braki i wstrząsające przeżycia, przez opowiadanie koloryzowanych, bądź całkowicie zmyślonych historii.
Niektórzy uważają, że skłonność do pseudologii mogą wykazywać osoby, które zmagają się z niskim poczuciem własnej wartości. U jej podstaw leży niestabilny obraz własnej osoby i silna zależność od oceny innych ludzi.
Inną z przyczyn tego zaburzenia może być niewłaściwe funkcjonowanie niektórych obszarów ośrodkowego układu nerwowego. Ten problem dotyczy obu płci i występuje w każdym wieku, ale wiadome jest, że większą skłonność do mitomanii mają kobiety niż mężczyźni.
Warto też dodać, że dzieci często opisują zmyślone historie, ale jest to jedynie okres przejściowy. Zjawisko to ustępuje samoistnie.
Leczenie mitomanii. Czy psychoterapia może pomóc patologicznemu kłamcy?
Patologiczny kłamca nie odczuwa żadnych fizycznych symptomów choroby, które mogłyby utrudniać normalne funkcjonowanie. Poza tym wciąż niewiele się mówi na temat tej choroby. Te oba czynniki powodują, że mitomani rzadko sami się zgłaszają po pomoc. Nieocenioną rolę odgrywają tutaj bliscy chorego, którzy mogą uświadomić mu, że ma problem i potrzebuje pomocy, aby go rozwiązać. Jednak przekonanie takiej osoby nie jest łatwe. Jak w przypadku każdego leczenia u terapeuty, to właśnie samoświadomość odgrywa kluczową rolę na drodze do odzyskania zdrowia psychicznego.
Jedyną skuteczną metodą leczenia chorobliwej skłonności do mówienia nieprawdy jest psychoterapia. Przynosi efekty, jeśli chory jest świadomy swojego stanu i chce dokonać w życiu zmian. Psychiatra po rozmowie z pacjentem opracowuje dla niego indywidualny plan leczenia. Stara się dotrzeć do przyczyn zaburzenia, a następnie zmienić ich postrzeganie. Podczas psychoterapii istotną rolę odgrywają treningi behawioralne, które zmieniają zachowania pacjentów i pomagają wypracować nawyk mówienia prawdy. Ważna jest systematyczność i cierpliwość, bo całkowite wyleczenie wymaga trochę czasu.
Nieleczona pseudologia może prowadzić do wielu problemów, takich jak utrata pracy, rozpad małżeństwa czy samotność. To choroba, która jest uciążliwa nie tylko dla pacjenta, ale też dla osób z jego otoczenia.
Nie istnieją żadne środki farmakologiczne, które sprawiłyby, że pacjent zmieni swoje zachowanie. Są one jedynie zalecane w przypadku, gdy współwystępują inne choroby psychiczne, takie jak schizofrenia bądź pacjent cierpi na lęki czy depresję.
Powiązane:
- Antyspołeczne zaburzenie osobowości, czyli osobowość dyssocjalna. Jakie są objawy osobowości antyspołecznej?
- Osobowość neurotyczna, czyli życie w ciągłym strachu, niepokoju i frustracji. Czy można skutecznie leczyć takie zaburzenie osobowości zwane neurotyzmem?
- Osobowość schizoidalna – diagnozowanie. Poznaj objawy i leczenie tego zaburzenia osobowości! Czy psychoterapia może wyleczyć schizoidalne zaburzenia osobowości?
- Osobowość borderline, czyli osobowość z pogranicza. Czy da się leczyć osobowość chwiejną emocjonalnie?
- ChAD – test na chorobę dwubiegunową. Poznaj objawy
- Zaburzenia osobowości – osobowość paranoiczna. Czy psychoterapia może uwolnić paranoika od zbytniej podejrzliwości i lęku?
