Demencja to choroba neurologiczna, która charakteryzuje się postępującym upośledzeniem funkcji poznawczych, takich jak pamięć, myślenie, orientacja przestrzenna, mowa i zdolność do wykonywania codziennych czynności. Zazwyczaj jest to choroba przewlekła, która pojawia się z wiekiem, ale może również występować u osób młodszych.
Demencja – przyczyny otępienia
Najczęstszą przyczyną demencji jest choroba Alzheimera, ale istnieją również inne przyczyny, takie jak choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, choroba Creutzfeldta-Jakoba i choroba Picka. W niektórych przypadkach demencja może być spowodowana przez czynniki zewnętrzne, takie jak choroby tarczycy, infekcje, urazy głowy, nadużywanie alkoholu i niektóre leki.
Objawy demencji u pacjenta
Demencja prowadzi do postępującego upośledzenia funkcji poznawczych i może doprowadzić do całkowitej utraty zdolności do samodzielnej egzystencji. Objawy demencji są różne i mogą obejmować:
- problemy z pamięcią;
- trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak gotowanie, robienie zakupów czy sprzątanie;
- problemy z orientacją w czasie i przestrzeni, np. trudności z określeniem daty, pory dnia czy usytuowaniem się w miejscu;
- trudności z planowaniem, organizowaniem i decyzyjnością;
- problemy z koncentracją i myśleniem logicznym;
- zmiany nastroju i osobowości, m.in.: drażliwość, apatia, depresja, niepokój;
- trudności z mówieniem i porozumiewaniem się;
- zmiany w zachowaniu, np. nadmierne jedzenie, zwiększone używanie alkoholu, oddawanie moczu w niewłaściwych miejscach;
- zmiany w postrzeganiu rzeczywistości, np. halucynacje i urojenia;
- ogólne otępienie.
Leczenie demencji zależy od przyczyny choroby i może obejmować farmakoterapię, terapię zajęciową i terapię behawioralną.
Objawy demencji – test i diagnostyka
Istnieje wiele testów, które mogą pomóc w diagnozowaniu demencji. W zależności od przyczyny i objawów choroby, lekarz może zlecić różne badania i testy, aby dokładnie zdiagnozować pacjenta. Najpopularniejsze pomiary to: MMSE, MoCA, test rysowania zegara i słowny. Lekarz określi, który jest odpowiedni w danym przypadku i zinterpretuje wyniki.
Test zegara – na czym polega?
Test zegara (ang. Clock Drawing Test, CDT) jest jednym z badań neuropsychologicznych służących do oceny funkcji poznawczych, w tym przede wszystkim funkcji wykonawczych mózgu. Polega na poproszeniu badanego o narysowanie na kartce papieru tarczy zegara z cyframi i wskazówkami. W analizie ważne są:
- kształt koła (czy rysunek przypomina okrąg, czy jest zdeformowany);
- rozmieszczenie liczb (czy są umieszczone w odpowiednich miejscach);
- wskazówki (czy wskazują na prawidłowe godziny);
- ustawienie wskazówek (czy wskazują na prawidłowy czas);
- dodatkowe elementy (czy rysunek zawiera strzałki, literki itp.).
Oceniający zwraca uwagę na różne aspekty rysunku, takie jak precyzja i dokładność, a także na elementy bardziej złożone, takie jak planowanie, organizacja i przestrzenne myślenie.
Test MoCA
MoCA (ang. Montreal Cognitive Assessment) służy do sprawdzenia różnych funkcji poznawczych u pacjentów, w tym do diagnozowania i monitorowania demencji. Test ocenia różne funkcje poznawcze, takie jak uwaga, koncentracja, pamięć, język, myślenie przestrzenne i myślenie abstrakcyjne. Oto przykładowe pytania:
- Proszę powiedzieć, które jest dzisiaj data.
- Proszę powiedzieć, jaki jest dzień tygodnia.
- Proszę powiedzieć, w jakim roku jesteśmy.
- Proszę powiedzieć, w jakim mieście się znajdujemy.
- Proszę powiedzieć, jaka jest nazwa tego miejsca (np. szpital, gabinet lekarski).
- Proszę powiedzieć, jakie jest nazwisko osoby, która jest tu z tobą dzisiaj.
- Proszę powiedzieć, co widzisz (pokazuje się rysunek trzech zwierząt).
- Proszę powiedzieć, jakie jest nazwisko prezydenta kraju, w którym obecnie się znajdujemy.
Test MMSE
Test MMSE (Mini Mental State Examination) jest jednym z najczęściej stosowanych testów służących do wczesnej diagnozy demencji. Polega on na przeprowadzeniu krótkiego wywiadu oraz szeregu pytań i zadań, które mają na celu ocenę funkcji poznawczych pacjenta. Kwestionariusz składa się z pytań dotyczących m.in. orientacji, pamięci, uwagi, języka, myślenia abstrakcyjnego oraz wykonywania prostych czynności. Oto przykładowe pytania:
- Jak masz na imię i nazwisko?
- Który jest dzisiaj dzień tygodnia?
- Który jest dzisiaj dzień miesiąca?
- Który jest rok?
- Gdzie się obecnie znajdujemy? (np. w jakim budynku lub w jakim mieście?)
- Powiedz trzy nazwy zwierząt.
- Powiedz, co jest podobne między jabłkiem a bananem?
- Proszę powiedzieć: „Nie mówię prawdy”.
- Powiedz nazwę miasta od tyłu.
- Proszę powiedzieć: „Ani tak, ani nie, ani ale”.
- Powtórz zdanie: „Mój pies uwielbia spacerować w parku”.
- Proszę zrobić rysunek zegara ze wskazówkami wskazującymi godzinę dziesięć minut po dziesiątej.
Test słowny
Test słowny może być jednym z ankiet stosowanych w diagnozowaniu demencji. Istnieje wiele rodzajów testów słownych, które można wykorzystać, w zależności od potrzeb i umiejętności pacjenta. Poniżej przedstawiamy przykładowe testy słowne, które mogą być stosowane w diagnostyce demencji:
- Słownictwa – pacjent jest proszony o wymienienie jak największej liczby słów z danej kategorii, np. owoców, kolorów, zwierząt, przedmiotów w ciągu określonego czasu.
- Skojarzeń – pacjent jest proszony o powiedzenie jak najszybciej dwóch słów, które są ze sobą skojarzone, np. „słoń – duży”, „kot – miękki”.
- Pamięci Słownej – pacjent jest proszony o zapamiętanie i powtórzenie słów lub zdań po krótkim czasie.
- Cytatów – pacjent jest proszony o powiedzenie lub uzupełnienie popularnego cytatu.
- Wiedzy Ogólnej – pacjent jest proszony o udzielenie odpowiedzi na pytania z różnych dziedzin, np. historia, nauka, kultura.
Objawy demencji są różne i mogą obejmować trudności z pamięcią, trudności z mówieniem i zrozumieniem mowy, problemy z orientacją w czasie i przestrzeni, a także zmiany nastroju i osobowości. Dlatego tak ważne jest, aby nie zwlekać z rozpoznanie wczesnych objawów demencji. Test przesiewowy pozwoli na szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia przez specjalistę.
