Chłód emocjonalny, agresja, oszukiwanie innych i zachowania antyspołeczne to charakterystyczne objawy dla zaburzenia osobowości, które określane jest jako osobowość dyssocjalna. Osoby z tym zaburzeniem często wchodzą w konflikty z prawem i stanowią większość wśród osadzonych w więzieniach. W jaki sposób rozpoznać dyssocjalne zaburzenie osobowości i czy można je leczyć?
Czym jest osobowość dyssocjalna? Kryteria diagnostyczne antyspołecznego zaburzenia osobowości
Do objawów osobowości dyssocjalnej należą brak poczucia odpowiedzialności, trudności z przestrzeganiem norm społecznych i egocentryzm. Osoby z tym zaburzeniem osobowości cechuje oziębłość społeczna, brak wyrzutów sumienia oraz niezdolność do przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń. Podejmują one działania pod wpływem impulsu, bez myślenia o konsekwencjach. Nagminnie zdarza się im łamanie praw innych ludzi i praw społecznych. Lubią dominować i zastraszać. Za wszystko obwiniają innych, przez co popadają w konflikty z otoczeniem. Co trzecia osoba osadzona w zakładzie karnym przejawia cechy osobowości dyssocjalnej. Inne określenia tej dysfunkcji to osobowość psychopatyczna, socjopatyczna, antyspołeczna.
Ten typ osobowości stale szuka nowych doświadczeń i bodźców. Nuda i stagnacją są czymś, czego nie jest w stanie znieść. Ma niski poziom lęku, co wpływa na to, że często działa w ryzykowny i nieodpowiedzialny sposób. Lekceważy nie tylko swoje bezpieczeństwo, ale też bezpieczeństwo innych.
Osoby o cechach antyspołecznych często przejawiają zachowania agresywne, dlatego stanowią zagrożenie dla innych. Dopuszczają się oszustw, a nawet czynów przestępczych. Liczy się dla nich przede wszystkim zaspokajanie własnych potrzeb i często manipulują, aby osiągnąć swoje cele. Nie mają trudności w nawiązywaniu relacji z innymi, ale robią to, aby wykorzystać drugą osobę. Ich samoocena jest mocno zawyżona, wręcz arogancka. Nie lubią kontroli i czują potrzebę, aby okazywać swoją siłę. Widzą tylko dwie możliwości – być agresorem lub ofiarą.
Jednak trzeba zaznaczyć, że nie wszyscy z tym zaburzeniem wchodzą w zatarg z prawem. Wiele osób jest w stanie powstrzymywać patologiczne zachowania, aby uchronić się przed konsekwencjami prawnymi. Normalnie funkcjonują w społeczeństwie, a nawet mogą odnosić sukcesy w biznesie czy nauce.
Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oraz Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 antyspołeczne zaburzenie osobowości obejmuje psychopatię i socjopatię.
Diagnoza osoby z osobowością dyssocjalną
Diagnozę osobowości dyssocjalnej może wystawić psychiatra na podstawie wywiadu klinicznego. Aby rozpoznać rodzaj zaburzenia, korzysta między innymi z testów osobowości.
Poniższe pytania pomagają ustalić, czy mamy do czynienia z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości. Jeśli na większość z nich odpowiedź jest twierdząca, może to świadczyć o występowaniu tego zaburzenia u danej osoby.
- Czy przejawiam niezdolność przeżywania poczucia winy?
- Czy cechuje mnie brak odpowiedzialności?
- Czy mam tendencje do agresywności?
- Czy zdarzyło mi się kogoś okraść?
- Czy zdarzyło mi się kogoś oszukać, aby wyłudzić pieniądze?
- Czy zawsze sięgam po to, czego chcę, nawet gdyby miało to sprawić komuś krzywdę?
- Czy mam na koncie zatargi z prawem?
- Czy jestem w stanie przekroczyć prawo, aby osiągnąć swój cel?
- Czy kłamię, gdy mogę mieć z tego jakieś korzyści?
- Czy męczą mnie zobowiązania i odpowiedzialność?
- Czy liczy się dla mnie jedynie tu i teraz?
- Czy moje związki są krótkotrwałe?
- Czy szybko mnie nudzą ludzie i rzeczy?
- Czy postrzegam innych jako mniej inteligentnych od siebie?
- Czy zachowuję zimną krew nawet w wyjątkowo stresujących sytuacjach?
- Czy lubię i potrafię manipulować innymi ludźmi?
- Czy w młodości sprawiałem/sprawiałam problemy wychowawcze?
- Czy zdarza się, że biorę udział w bójkach?
Samodzielnie rozpoznanie tego zaburzenia nie jest łatwe. Ludzie z osobowością dyssocjalną początkowo mogą się wydawać towarzyscy, pewni siebie, a nawet ujmujący. Jest tak dlatego, że często posługują się oni kłamstwem i manipulacją, aby zjednać sobie innych, a potem móc ich wykorzystać do swoich celów. Krzywdzą innych i nie odczuwają z tego powodu żadnego dyskomfortu, nie mówiąc już o wyrzutach sumienia. W skrajnych przypadkach niektórzy są nawet w stanie odebrać drugiemu człowiekowi życie.
Główne przyczyny osobowości dyssocjalnej
Wciąż nie mamy jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób kształtuje się osobowość dyssocjalna. Jednak na podstawie wielu badań i danych statystycznych można określić kilka przyczyn, które mogą prowadzić do rozwinięcia się tego zaburzenia.
Wśród nich są:
- przyczyny biologiczne,
- przyczyny fizjologiczne,
- czynniki środowiskowe.
Do wzmożonej agresji mogą prowadzić nieprawidłowości w stężeniu takich hormonów jak serotonina, testosteron i kortyzol. Mówimy wtedy o przyczynach biologicznych.
Niektórzy specjaliści przyczyny doszukują się w czynnikach fizjologicznych, takich jak wrodzone wady genetyczne lub uszkodzenie mózgu. Patologiczne zachowania mogą też wynikać z dysfunkcji układu limbicznego, który odpowiada za emocje i motywacje.
Inną możliwością są zaburzenia w układzie genetycznym. Badania wykazały, że mężczyźni, którzy mają dodatkowy chromosom Y, przejawiają większą nadpobudliwość i skłonność do agresji.
Czynniki środowiskowe to m.in. ubóstwo, niska pozycja społeczna, uzależnienia od alkoholu, brak jednego z rodziców czy wychowanie wśród patologicznych rówieśników. Problemem mogą być również nieprawidłowe relacje w rodzinie. Zarówno nadopiekuńczość, jak i odrzucenie dziecka, czy też brak konsekwencji w wychowaniu mogą przyczynić się do nieprawidłowego rozwoju osobowości. Dzieci, które wyrastają na psychopatów, już w dzieciństwie cechuje chłód emocjonalny i nieczułość. Mogą dopuszczać się agresji wobec zwierząt, niszczenia mienia publicznego czy też kradzieży.
W niektórych przypadkach na przyczynę dyssocjalnego zaburzenia osobowości może się składać nawet kilka z wymienionych wyżej czynników. Zaburzenia zachowania można zaobserwować już w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.
Leczenie osobowości dyssocjalnej
Leczenie osób z osobowością dyssocjalną nie jest łatwe. Im więcej cech psychopatycznych występuje przy tym zaburzeniu psychicznym, tym trudniej je leczyć. Problemem jest również to, że osoby z dyssocjalnym zaburzeniem nie dostrzegają potrzeby zmiany swojego zachowania. Zwykle to bliscy nakłaniają chorego do tego, aby skorzystał z pomocy specjalisty. Podjęcie leczenia może też wynikać z przymusu ze strony instytucji sądu. Jednak przy odpowiedniej współpracy pacjenta z terapeutą istnieje szansa na znaczną poprawę sytuacji.
Psychoterapia jest główną metodą leczenia specyficznych zaburzeń osobowości. Kluczowym elementem terapeutycznym jest rozmowa i relacje z prowadzącym terapię. Dzięki leczeniu pacjent może nauczyć się panowania nad swoją agresją i utrzymywania trwałych związków z innymi, przez co będzie lepiej funkcjonował w społeczeństwie.
Psychiatra może zaproponować również leczenie farmakologiczne, ale to nie leki odgrywają główną rolę w procesie zmiany osobowości człowieka. Mają one za zadanie jedynie pomóc choremu, jeśli występuje u niego również depresja, pojawiają się zaburzenia lękowe lub problemy ze snem.
Powiązane:
- Osobowość psychopatyczna. Jak rozpoznać psychopatę? Jakie są jego cechy osobowości? Czym jest osobowość dyssocjalna?
- Osobowość schizoidalna – diagnozowanie. Poznaj objawy i leczenie tego zaburzenia osobowości! Czy psychoterapia może wyleczyć schizoidalne zaburzenia osobowości?
- Narcystyczne zaburzenie osobowości – czym jest osobowość narcystyczna? Jak rozpoznać narcyza? Przyczyny narcyzmu
- Osobowość histrioniczna, czyli histrioniczne zaburzenie osobowości, które powoduje chęć bycia w centrum uwagi!
- Czy dotyczy cię problem zaburzenia osobowości? Test psychologiczny pomoże ci to sprawdzić!
- Osobowość borderline, czyli osobowość z pogranicza. Czy da się leczyć osobowość chwiejną emocjonalnie?
