Wyolbrzymione poczucie własnej wartości, a przy tym brak empatii i arogancja. Bezustanne podkreślanie własnej wielkości oraz chęć bycia w centrum uwagi – to tylko niektóre cechy i zachowania, jakimi się odznacza osobowość narcystyczna. Dowiedz się, czym jest narcyzm oraz jak można sobie z nim radzić.
Osobowość narcystyczna – na czym polega to zaburzenie osobowości?
Wszystkim dobrze znany jest mit o Narcyzie, który zakochał się we własnym odbiciu. Narcyz to osoba, która ma poczucie wyższości nad innymi ludźmi i jest przekonana o swojej wyjątkowości. Odczuwa nadmierne poczucie własnego znaczenia.
W stosunkach z ludźmi może przejawiać brak empatii i często wykorzystuje drugich do osiągnięcia własnych celów. Jednak tylko pozornie narcyz nie potrzebuje innych ludzi. W rzeczywistości swoje poczucie własnej wartości opiera na opinii innych.
Można powiedzieć, że człowiek z osobowością narcystyczną ukrywa swoje słabości i bezustannie stara się przed nimi uciec. Często też nadużywa substancji psychoaktywnych. Jego dominującym uczuciem jest lęk i zawiść, ale też miłość do własnej osoby.
Związek z narcyzem nie jest łatwy, bo osoba taka wymaga dużo uwagi i często się obraża. Narcyz wykorzystuje w świadomy sposób i może się posunąć nawet do zachowań antyspołecznych, więc ma negatywny wpływ na otoczenie. Dąży do wysokiej pozycji w społeczeństwie, nie patrząc przy tym na uczucia innych.
Jakie są typy narcyzmu?
Istnieje wiele twarzy narcyzmu. Niektóre z jego odmian zostały sklasyfikowane i opisane.
Wyróżniamy między innymi:
- narcyzm klasyczny,
- narcyzm złośliwy,
- narcyzm wrażliwy,
- narcyzm uroczy.
Narcyz klasyczny
To typ człowieka, który wyolbrzymia swoje osiągnięcia i talenty, aby inni go podziwiali. Ma nadmierne poczucie własnego znaczenia. Oczekuje od innych specjalnego traktowania i szuka uwagi. Szybko się nudzi, gdy rozmowa nie toczy się wokół jego osoby. Chce się czuć ważny i postrzega innych, jako gorszych od siebie. Jest silnie przekonany co do własnych racji.
Narcyz złośliwy
Uważa się za lepszego od innych i jest toksyczną osobą. Manipuluje i wykorzystuje, często tylko dla przyjemności. Jest bezwzględny, lubi dominować i kontrolować innych. Nie ma wyrzutów sumienia, nawet w sytuacji, gdy kogoś skrzywdzi. Może nawet przejawiać zachowania agresywne. Jeśli postrzega kogoś, jako swoją konkurencję, będzie dążyć do tego, aby go upokorzyć i zniszczyć jego poczucie własnej wartości. Może też posuwać się do oszustw, aby zdobyć zaufanie innych.
Narcyz wrażliwy
Introwertyk, który pragnie otrzymywać od innych podziw i uwagę. W tym celu często stosuje pochlebstwa, okazuje nadmierną hojność i próbuje wzbudzić litość. Lubi przywiązywać się do wyjątkowych, jego zdaniem, ludzi. Odczuwa pustkę i lęk, dlatego desperacko poszukuje uwagi innych. Aby ją zyskać, często posługuje się manipulacją. Tworzy destrukcyjne związki, ponieważ gra na emocjach i manipuluje drugą osobą tak, aby go nie zostawiła. Lubi podkreślać jak cierpi i wzbudzać poczucie winy, bo panicznie boi się odrzucenia. W rzeczywistości nikt nie jest w stanie zaspokoić jego potrzeby uwagi.
Narcyz uroczy
Wykorzystuje swoje atuty, aby osiągnąć cel. Zachowuje się, tak aby każdy zwrócił na niego uwagę. Chce uchodzić wśród innych za mądrego, zabawnego i ciekawego. Jak każdy typ narcyza, bardzo źle znosi krytykę. Często chwali się, że pomaga innym, a niewiele wydaje na siebie. Jeśli przekazuje dary na organizacje charytatywne, to chce, aby wszyscy o tym wiedzieli. Wydaje się bezinteresowny, ale po bliższym poznaniu, widać, że najważniejsze jest dla niego robienie dobrego wrażenia i słuchanie pochwał.
Czy potrzebna jest diagnoza, aby rozpoznać narcyza?
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (International Classification of Diseases 10th Revision – ICD-10) nie określa szczegółowo jak rozpoznać zaburzenia osobowości narcystycznej.
Osoba narcystyczna cechuje się arogancją oraz wyolbrzymia własne talenty i osiągnięcia. Często manipuluje innymi, a nawet, w wielu sytuacjach jest mściwa i pozbawiona skrupułów. Jednak takie cechy osobowości niekoniecznie muszą świadczyć o zaburzeniu psychicznym. Problem pojawia się wtedy, gdy zachowania narcystyczne utrudniają życie w społeczeństwie. Mówimy o dewiacji, gdy widoczna jest w przynajmniej dwóch obszarach i dotyczy postępowania w relacjach międzyludzkich, procesów poznawczych, panowania nad impulsami i nagradzania potrzeb.
Jak zatem rozpoznać osobowość narcystyczną? Krótko mówiąc, narcyzm to utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkści. Psychiatria może ocenić zestaw cech narcystycznych pacjenta i na tej podstawie wyciągnąć wnioski. Cechy osobowości narcystycznej opisano w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM. Klasyfikacja DSM podaje dziewięć kryteriów diagnostycznych, z czego musi być spełnionych przynajmniej pięć, aby stwierdzić narcyzm, który czasami mylony jest z osobowością borderline. Wkład w dzisiejsze zrozumienie tego problemu mieli psychoanalitycy tacy jak Otto Kernberg i Heinz Kohut.
Skąd się bierze narcyzm?
Patologiczny narcyzm może wynikać z różnych powodów.
Do zaburzeń narcystycznych mogą się przyczyniać m.in.:
- Czynniki genetyczne – ten problem może występować u kilku osób z rodziny.
- Wychowanie – idealizacja dziecka lub wręcz przeciwnie, pozbawianie go uwagi i miłości, co może prowadzić do niewłaściwego formowania się struktury osobowości.
- Czynniki środowiskowe i przebyte doświadczenia – traumatyczne przeżycia mogą sprawić, że człowiek odwraca się od świata zewnętrznego, a zwraca się w stronę samego siebie.
Osoby z osobowością narcystyczną, często swoim zachowaniem chcą w rzeczywistości uciszyć swoje poczucie niższości. Są zaabsorbowane sobą i występuje u nich bardzo silna potrzeba bycia podziwianym.
Leczenie osobowości narcystycznej
Pojawiają się opinie, że dzisiejszy świat sprzyja występowaniu narcystycznych cech osobowości. Szybkie tempo życia, skupianie się na tym, co powierzchowne i wszechobecna konkurencja, mogą sprawić, że cechy narcyzów mogą wydawać się wyrazem adaptacji do środowiska, w jakim współcześnie żyjemy.
Jednak ze względu na utrudnione relacje z innymi i zawody spowodowane przez fantazje o idealnej miłości, osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości, często szukają pomocy u terapeuty. Pacjent przede wszystkim powinien skorzystać z psychoterapii, która pomoże mu zmienić wzorzec zachowania. Leczenie farmakologiczne może wspomóc proces psychoterapeutyczny. Jest wskazane zwłaszcza w sytuacji, w której osoby z zaburzeniem osobowości mają stany depresyjne.
W przypadku narcyzmu o skuteczności leczenia decyduje głównie podejście pacjenta. Niezwykle ważną rolę odgrywa tu wsparcie bliskich, którzy powinni go zachęcać do rozpoczęcia i kontynuowania psychoterapii. Nie jest to łatwy proces, ale z pewnością warto zdobyć się na wysiłek. Leczenie przyniesie korzyści zarówno choremu, jak i osobom z jego otoczenia. Oczywiście, aby osiągnąć zadowalające efekty, potrzebny jest czas i dobra współpraca z terapeutą.
Powiązane:
- Osobowość histrioniczna, czyli histrioniczne zaburzenie osobowości, które powoduje chęć bycia w centrum uwagi!
- Czym jest osobowość unikająca? Kryteria diagnostyczne osobowości lękliwej. Czy terapia tego zaburzenia osobowości przynosi efekty?
- Osobowość neurotyczna, czyli życie w ciągłym strachu, niepokoju i frustracji. Czy można skutecznie leczyć takie zaburzenie osobowości zwane neurotyzmem?
- Zaburzenia osobowości – osobowość paranoiczna. Czy psychoterapia może uwolnić paranoika od zbytniej podejrzliwości i lęku?
- Osobowość zależna test i charakterystyka. Dowiedz się, czym jest to zaburzenie osobowości i jakie są cechy osobowości zależnej!
- Osobowość psychopatyczna. Jak rozpoznać psychopatę? Jakie są jego cechy osobowości? Czym jest osobowość dyssocjalna?
