Objawy borderline u kobiet i mężczyzn – różnice i podobieństwa

Mężczyzna zmagający się z wybuchami złości i skłonnością do uzależnień rzadko kojarzony jest z diagnozą borderline, która znacznie częściej stawiana jest kobietom doświadczającym niestabilności nastroju i lęku. Mimo że przyczyną tych odmiennych zachowań może być to samo zaburzenie, różnice w jego przejawach często prowadzą do błędnych diagnoz lub całkowitego przeoczenia problemu u mężczyzn.

Czym jest zaburzenie borderline?

Charakteryzuje je głęboka niestabilność emocjonalna, chaos w relacjach, zaburzony obraz samego siebie i potężna impulsywność. Osoby z BPD doświadczają skrajnych wahań nastroju, które potrafią zmieniać się z godziny na godzinę.

Samą nazwę „borderline” (z ang. „pogranicze”) wprowadził w latach 40. XX wieku psychiatra Robert Knight, opisując pacjentów, których problemy kliniczne plasowały się na granicy neurozy i psychozy. To właśnie ta specyfika sprawia, że objawy BPD bywają mylone z chorobą afektywną dwubiegunową (chad), co nierzadko prowadzi do błędnej diagnozy i nieskutecznego leczenia. Dlatego tak ważny jest precyzyjny test na borderline, który pozwala na właściwą ocenę objawów.

Choć oba stany wiążą się z wahaniami nastroju, ich natura jest zasadniczo inna. W borderline niestabilność ma charakter reaktywny – pojawia się w odpowiedzi na wydarzenia interpersonalne, zwłaszcza te podszyte lękiem przed odrzuceniem. Z kolei w chad epizody manii i depresji są bardziej autonomiczne i trwają tygodniami, a nawet miesiącami.

Objawy borderline u kobiet

Przez wiele lat zaburzenie osobowości borderline postrzegano niemal jako „kobiece” schorzenie, a statystyki diagnostyczne zdawały się to potwierdzać – diagnozę tę stawiano nawet cztery razy częściej kobietom niż mężczyznom. Chociaż nowsze badania sugerują, że rozpowszechnienie BPD w populacji ogólnej jest bardziej wyrównane (ok. 6,2% u kobiet i 5,6% u mężczyzn), to kobiety wciąż znacznie częściej szukają pomocy i otrzymują to rozpoznanie. Skąd ta różnica? Różnica ta wynika częściowo ze sposobu, w jaki objawy manifestują się u płci żeńskiej.

Objawy borderline u kobiet często przybierają formę „internalizującą” – cierpienie jest kierowane do wewnątrz, a na pierwszy plan wysuwają się problemy z regulacją emocji, obrazem siebie i relacjami. Kobiety z BPD doświadczają gwałtownych wahań nastroju, które mogą być wyzwalane przez pozornie błahe wydarzenia, zwłaszcza w kontekście interpersonalnym. Paniczny lęk przed odrzuceniem prowadzi je do gorączkowych prób jego uniknięcia, co skutkuje budowaniem niestabilnych, burzliwych związków, gdzie idealizacja partnera błyskawicznie przechodzi w jego całkowitą dewaluację.

Do kluczowych objawów borderline u kobiet należą również:

• Chroniczne uczucie pustki – głębokie, uporczywe poczucie wewnętrznego braku, którego nie da się niczym wypełnić.
• Zaburzenia tożsamości – niestabilny obraz samej siebie, poczucie bycia „jak kameleon”, który dostosowuje się do otoczenia, nie wiedząc, kim jest naprawdę.
• Impulsywność i zachowania autodestrukcyjne – u kobiet często manifestuje się to poprzez zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), samookaleczenia (np. cięcie się) czy kompulsywne wydawanie pieniędzy.
• Współwystępujące zaburzenia – kobiety z BPD częściej niż mężczyźni cierpią jednocześnie na depresję, zaburzenia lękowe czy zespół stresu pourazowego (PTSD).

Taki obraz kliniczny sprawia, że kobiety częściej szukają pomocy, skarżąc się na depresję czy lęki, co ułatwia postawienie właściwej diagnozy. Jednocześnie społeczne przyzwolenie na okazywanie emocji może sprawiać, że ich niestabilność jest szybciej dostrzegana zarówno przez otoczenie, jak i specjalistów.

Objawy borderline u mężczyzn

Chociaż borderline diagnozuje się rzadziej u mężczyzn, wcale nie oznacza to, że problem ich nie dotyczy. Kłopot w tym, że męskie BPD często przybiera zupełnie inną, „eksternalizującą” formę. Wewnętrzny ból i chaos emocjonalny znajdują ujście na zewnątrz, manifestując się poprzez zachowania, które społeczeństwo często kwituje jako „męskie” problemy – agresję czy skłonność do uzależnień.

Mężczyźni z borderline rzadziej mówią o uczuciu pustki czy niestabilności tożsamości. Ich cierpienie przybiera raczej formę gwałtownych, trudnych do opanowania reakcji: zamiast samookaleczeń, mogą wdawać się w bójki, ryzykownie prowadzić samochód czy nadużywać substancji psychoaktywnych. Taka zewnętrzna manifestacja bólu sprawia, że ich problemy często otrzymują złą diagnozę.

Do najbardziej charakterystycznych objawów borderline u mężczyzn należą:

• Wybuchowa złość i agresja – nagłe, nieadekwatne do sytuacji ataki wściekłości, które mogą prowadzić do agresji werbalnej lub fizycznej.
• Wysoka impulsywność – skłonność do nadużywania alkoholu, narkotyków, hazardu czy przygodnego seksu jako sposobu na rozładowanie napięcia.
• Cechy antyspołeczne i paranoiczne – trudności w przestrzeganiu norm społecznych, konflikty z prawem, a także duża nieufność i podejrzliwość wobec intencji innych ludzi.
• Niestabilne i burzliwe relacje – podobnie jak u kobiet, relacje są intensywne, ale często kończą się gwałtownie z powodu wybuchów złości lub impulsywnych decyzji.

W efekcie mężczyźni z BPD, zamiast do gabinetu psychoterapeuty, częściej trafiają przed oblicze wymiaru sprawiedliwości lub na leczenie odwykowe. Ich objawy bywają mylnie przypisywane antyspołecznemu lub narcystycznemu zaburzeniu osobowości.

Różnice w objawach borderline między kobietami a mężczyznami

Chociaż podstawowe kryteria diagnostyczne BPD są identyczne dla obu płci, to sposób manifestacji objawów bywa diametralnie różny. Różnice te, mocno zakorzenione w uwarunkowaniach społeczno-kulturowych, sprowadzają się głównie do kierunku ekspresji cierpienia: do wewnątrz (internalizacja u kobiet) lub na zewnątrz (eksternalizacja u mężczyzn).

Te różnice mają kolosalny wpływ na proces diagnostyczny. Kobieta z objawami internalizującymi ma większą szansę na prawidłową diagnozę, ponieważ jej symptomy – depresja, lęk, niestabilność relacji – lepiej wpisują się w stereotypowy obraz BPD. Tymczasem mężczyzna, którego cierpienie manifestuje się agresją i uzależnieniami, jest narażony na błędną diagnozę, np. antyspołecznego zaburzenia osobowości.

Podobieństwa w objawach borderline u kobiet i mężczyzn

Chociaż wzorce społeczno-kulturowe kształtują ekspresję cierpienia, rdzeń zaburzenia borderline pozostaje niezmienny. Pod powierzchnią odmiennych zachowań kryją się te same kluczowe trudności, które definiują BPD. Niezależnie od płci, osoby zmagające się z tym zaburzeniem doświadczają tego samego psychicznego bólu, nawet jeśli jego zewnętrzna manifestacja jest inna.

Kluczowe objawy, które są wspólne dla obu płci, wynikają bezpośrednio z kryteriów diagnostycznych. Należą do nich:

• Paniczny lęk przed porzuceniem – to centralny element borderline. Osoby z tym zaburzeniem, niezależnie od płci, podejmują desperackie wysiłki, aby uniknąć odrzucenia, nawet jeśli jest ono tylko wyobrażone.
• Niestabilność w relacjach – związki często charakteryzują się skrajnościami – od intensywnej idealizacji partnera po jego całkowitą dewaluację. Ten wzorzec „czarno-białego” myślenia dotyka w równym stopniu kobiety i mężczyzn.
• Zaburzony obraz siebie – trudności z poczuciem własnej tożsamości są powszechne. Osoba z BPD może nie wiedzieć, kim jest, jakie ma cele czy wartości, co prowadzi do poczucia wewnętrznej pustki.
• Impulsywność – chociaż jej przejawy mogą się różnić (np. kompulsywne zakupy u kobiet, a ryzykowne zachowania u mężczyzn), sama skłonność do działania bez zastanowienia w co najmniej dwóch szkodliwych obszarach jest cechą wspólną.
• Chroniczne uczucie pustki – to głębokie, dręczące poczucie wewnętrznego braku, które jest jednym z najbardziej bolesnych doświadczeń w borderline, niezależnym od płci.

Jednak najważniejszym wspólnym mianownikiem pozostaje głęboka niestabilność emocjonalna. Kobiety i mężczyźni w równym stopniu doświadczają gwałtownych, intensywnych wahań nastroju, trwających od kilku godzin do kilku dni. Złość, smutek, lęk – te emocje są przytłaczające i trudne do opanowania dla każdej osoby z BPD.

Terapia i leczenie borderline

Leczenie zaburzenia osobowości borderline to proces złożony i długotrwały, ale dzięki nowoczesnym metodom terapeutycznym jest coraz skuteczniejsze. Fundamentem leczenia jest odpowiednio dobrana psychoterapia. Farmakoterapia odgrywa tu rolę wspomagającą – pomaga ustabilizować najbardziej uciążliwe objawy, co pozwala pacjentowi bezpieczniej pracować nad sobą.

Kilka nurtów psychoterapii udowodniło swoją szczególną skuteczność w pracy z osobami z BPD. Niezależnie od płci pacjenta, celem terapii jest nauka regulacji emocji, budowanie stabilnych relacji i wzmacnianie poczucia tożsamości. Do najczęściej stosowanych i najlepiej przebadanych metod należą:

• Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – uznawana za „złoty standard” w leczeniu borderline. Skupia się na nauce konkretnych umiejętności: radzenia sobie z kryzysem emocjonalnym, uważności (mindfulness), regulacji emocji i skuteczności interpersonalnej.
• Terapia oparta na mentalizacji (MBT) – pomaga pacjentom lepiej rozumieć stany umysłowe – zarówno własne, jak i innych ludzi. Celem jest rozwinięcie zdolności do „myślenia o myśleniu”, co zmniejsza skłonność do impulsywnych reakcji i błędnych interpretacji zachowań otoczenia.
• Terapia skoncentrowana na przeniesieniu (TFP) – nurt psychodynamiczny, w którym terapeuta wykorzystuje relację z pacjentem do analizy i przepracowania jego zniekształconych wzorców postrzegania siebie i innych.
• Terapia schematów – koncentruje się na identyfikacji i zmianie głęboko zakorzenionych, nieadaptacyjnych wzorców myślenia i zachowania (schematów), które powstały w dzieciństwie i wpływają na dorosłe życie.

Chociaż to psychoterapia jest fundamentem, w wielu przypadkach psychiatra włącza również leczenie farmakologiczne. Trzeba jednak pamiętać, że leki nie leczą samego zaburzenia osobowości.

• Stabilizatory nastroju
• Leki przeciwpsychotyczne (zwykle w małych dawkach)
• Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI)

W sytuacjach kryzysowych, gdy istnieje realne zagrożenie życia (np. przy próbach samobójczych), konieczna bywa krótkoterminowa hospitalizacja w celu zapewnienia pacjentowi bezpieczeństwa.

Podsumowanie i wnioski

Zaburzenie osobowości borderline, niezależnie od płci, uderza w sam rdzeń tożsamości, siejąc chaos emocjonalny, wyzwalając impulsywność i powodując głębokie trudności w budowaniu stabilnych relacji. To wspólny mianownik łączący doświadczenia kobiet i mężczyzn zmagających się z BPD. Jednak sposób, w jaki ten wewnętrzny ból manifestuje się na zewnątrz, często przybiera odmienną formę, co ma decydujące znaczenie dla zrozumienia i właściwej diagnozy.

Kobiety częściej kierują destrukcyjne impulsy do wewnątrz, co manifestuje się depresją, lękiem, zaburzeniami odżywiania czy samookaleczeniami. U mężczyzn z kolei cierpienie znajduje ujście w zachowaniach eksternalizacyjnych: wybuchach agresji, uzależnieniach czy cechach antyspołecznych. Różnice te wynikają ze złożonej interakcji czynników biologicznych oraz – co niezwykle istotne – z uwarunkowań kulturowych i społecznych oczekiwań wobec płci.

Najważniejszy wniosek jest jeden: borderline nie ma uniwersalnej twarzy. Stereotypowy obraz tego zaburzenia, utożsamiany z kobietą, często prowadzi do błędnych diagnoz lub całkowitego przeoczenia problemu u mężczyzn. Ich objawy bywają mylone z zaburzeniem antyspołecznym czy uzależnieniem. Zrozumienie tych niuansów jest niezbędne nie tylko dla specjalistów, ale także dla bliskich i samych pacjentów. Świadomość, że za męską agresją może kryć się ten sam lęk przed odrzuceniem, który u kobiety manifestuje się inaczej, otwiera drogę do skuteczniejszej pomocy dla wszystkich.

Treść promocyjna

Powiązane:

None Found